Czy znasz nazwy gatunków drzew lub innych roślin swojej ulicy, osiedlu, wsi, pobliskiej łąki czy lasu?
Możesz zostać młodym badaczem…
Wybierz teren, który ma określone granice i nazwę. Zbierz okazy 20 gatunków roślin (z wyjątkiem chronionych!) w postaci liści, kwiatów lub innych części, zapisując miejsce i datę znalezienia. Rozprostuj do dokładnego wysuszenia pod obciążeniem między kartkami chłonącego wilgoć papieru. Z pomocą atlasów roślin, map i słowników – dostępnych w domu, w szkolnej bibliotece w postaci książkowej lub elektronicznej – wykonaj opisy do każdej strony tak przygotowywanego zielnika.
W przypadkach rzadszych gatunków pomocna może być bezpłatna aplikacja PlantNet zainstalowana na smartfonie – podaje łacińskie nazwy najbardziej podobnych gatunków na podstawie przesłanego cyfrowego zdjęcia liścia, kwiatu, owocu, kory, ogólnego wyglądu. Uwaga, zdjęcie powinno być wyraźne i nie zawierać innych roślin; w ogóle jak najmniej tła. Można też spróbować zidentyfikować poprzez Grafikę Google’a. W związku z przesyłaniem plików do Internetu, trzeba poprosić o pomoc rodzica.
Może od najstarszych mieszkańców okolicy dowiesz się, jak nazywają te rośliny. Sprawdź atlasie roślin i w słowniku języka polskiego, czy każde usłyszane określenie jest nazwą ogólnopolską danego gatunku (ewentualnie odmiany) rośliny. Jeśli nie, to prawdopodobnie zapisałeś nazwę lokalną, gwarową, która jest elementem ginącej kultury ludowej.
Chętni uczniowie z klas V, uczący się geografii, a nie przyrody, wykonują zielnik z roślin obcego pochodzenia geograficznego, a nie z roślin krajowych. Wtedy na stronie tytułowej napiszą: Zielnik roślin ….. (nazwa terenu) pochodzących z innych części świata. Skąd pochodzi dany gatunek, można się dowiedzieć w atlasach roślin lub z Wikipedii.
Dzieci pochodzące z innych krajów niż Polska mogą wykonać (nawet w zeszycie) zielnik 10 okazów roślin występujących zarówno w Polsce jak i w ich ojczyźnie. Pomocna może być Wikipedia. Taki zielnik powinien zawierać nazwy w ich języku, nazwy łacińskie i polskie, daty znalezienia okazów oraz stronę tytułową: Zielnik roślin rosnących w Łukowie i … (nazwa kraju lub regionu). Imię autora, klasa.
Prace konkursowe proszę przynieść do sprawdzenia od końca września, najpóźniej do 5 VI 2023 r. do Nauczyciela przyrody i geografii albo do Biblioteki Szkoły Podstawowej nr 5 w Łukowie. Uczniowie klasy 4a niech przyniosą swoje zielniki do pani Anny Kościuk. Teraz można zebrać okazy jesienne.
Zielniki, po sprawdzeniu i podliczeniu punktów – od razu zostaną zwrócone. Organizator Konkursu poprosi o wypożyczenie zielników ocenionych na 5 i 6 w celu ich prezentacji na wystawie zorganizowanej w Bibliotece Szkoły Podstawowej nr 5 w Łukowie – z okazji Międzynarodowego Dnia Matki Ziemi obchodzonego 22 kwietnia. Ostateczny termin rozstrzygnięcia konkursu na zielnik to 9 czerwca 2023.
Więcej informacji – w linku do: Skrócone informacje na temat wykonania zielnika na konkurs dla uczniów klas IV i V
Niech zielnik będzie udokumentowaniem flory najbliższego terenu, być może pamiątką zmieniającego się środowiska.
Pamiętaj o bezpieczeństwie w terenie. Ciekawy może być zielnik nawet z własnej działki.
Grzegorz Gałach
Prace konkursowe proszę przynieść do sprawdzenia od końca września, najpóźniej do 5 VI 2023 r. do p. Grzegorza Gałacha (sala 215A) albo do Biblioteki Szkoły Podstawowej nr 5 w Łukowie. Po sprawdzeniu i podliczeniu punktów – zostaną zwrócone. Organizator poprosi o wypożyczenie zielników ocenionych na 5 i 6 w celu ich prezentacji na wystawie zorganizowanej w Bibliotece Szkoły Podstawowej nr 5 w Łukowie – z okazji Międzynarodowego Dnia Matki Ziemi, corocznie obchodzonego 22 kwietnia. Termin rozstrzygnięcia konkursu na zielnik to początek czerwca 2023.
| Polska i łacińska nazwa naukowa: robinia akacjowa, grochodrzew biały (Robinia pseudoacacia) Nazwa potoczna używana w Łukowie lub okolicy[1]: akacja Cechy umożliwiające rozpoznanie: Młode gałązki mają ciernie; liść złożony; kwitnie biało w maju; drzewo, którego owocami są strąki. *Wymagania siedliskowe: Nie wymaga gleb żyznych i wilgotnych, lubi stanowiska słoneczne. *Pochodzenie: Ameryka Pn. – pd. Appalachy i niektóre pobliskie tereny | Łukowska nazwa gwarowa[2]: Miejsce znalezienia[3]: Łuków, ul. Piłsudskiego, koło Poczty (Śródmieście) Data znalezienia: 30.05.2018 |
| Lp. | Kryterium oceniania | L pkt. |
| Liczba 20 okazów roślin, zwłaszcza liści lub kwiatów – wysuszonych, rozprostowanych i przymocowanych do kart zielnika | 20 | |
| Właściwe rozpoznanie roślin i podpisanie przynajmniej nazwami potocznymi: „Nazwa potoczna: …”. Dodatkowo: łukowskie nazwy gwarowe (jeśli jeszcze są) | 10 | |
| Nazwy naukowe polskie – rodzajowe i gatunkowe: „Polska nazwa botaniczna: …” (jako nazwy pospolite piszemy je małymi literami). Dodatkowo – nazwy łacińskie gatunków | 20 10 | |
| Miejsce znalezienia – nazwa lasu lub miejscowości, urzędowa lub (w cudzysłowie) zwyczajowa, nazwa części miejscowości oraz nazwa zbiorowiska roślinnego bądź rodzaj użytkowania terenu | 10 | |
| Data znalezienia – rok, miesiąc i dzień | 10 | |
| Cechy umożliwiające rozpoznanie gatunku rośliny | 20 | |
| Wymagania siedliskowe, pochodzenie geograficzne, tzn. pierwotny obszar występowania („ojczyzna”), inne inf. o roślinie: nazwa łacińska (zaczynająca się od dużej litery, umieszczona obok nazwy polskiej), nazwa rodziny roślin | 10 | |
| Estetyka strony tytułowej i kart zielnika | 5 | |
| Zgodność tytułu zielnika, dotyczącego terenu lub grupy roślin, z jego zawartością. Uporządkowanie okazów w działy, tytuły działów lub spis treści. W razie uczestnictwa kolejny rok, uczeń nie może wykonać zielnika na ten sam temat, który zrealizował w poprzednim roku. | 5 | |
| Trudność znalezienia ciekawych okazów w okolicy i ich opisu oraz pomysłowość wykonania | 5 | |
| Razem | 100 + 25 |
Poniżej podano: I. Elementy opisu rośliny drzewiastej lub zielnej z przykładami. II. Składniki oceny.
Podkreślono informacje, które powinny się znaleźć w zielniku ucznia klasy IV ocenionym na „6”. To, co tu wyróżniono pochyłą czcionką, uczeń powinien napisać odręcznie, reszta może być wydrukowana komputerowo.
Grzegorz Gałach
[1] Nazwy potoczne używane są ogólnopolskiej mowie potocznej i w utworach literackich. W książkach naukowych i popularnonaukowych roślin się nimi nie podpisuje. Wiele nazw potocznych oznacza inne rośliny, niż w botanice te same nazwy rodzajów: akacja, bez, jaśmin, kasztan, mlecz.
[2] Sprawdzaj ze Słownikiem języka polskiego (Sjp.pwn.pl). Wyrazy gwarowe nie występują w słownikach języka polskiego (chyba że oznaczone jako regionalizmy). Znane są z mowy mieszkańców tylko w danej okolicy kraju. Np. wielu mieszkańców okolic Łukowa jabłonką, nazywa nawet dużą jabłoń. W innych stronach dane słowo może znaczyć co innego, może być niezrozumiałe lub wymawiane nieco inaczej.
[3] Miejsce znalezienia – nazwa miejscowości (lub części miasta / nazwa lasu itp.) oraz rodzaj środowiska, np. las, polana leśna, łąka, park, sad, ogród, pole, miedza, sadzawka, brzeg rzeki itp. Wybieraj miejsca bezpieczne lub bądź pod opieką!
