Z
(materiał szkoleniowy dla nauczycieli i rodziców)
Osiągnięcie prawidłowego stanu mowy uwarunkowane jest określonymi dyspozycjami w funkcjonowaniu narządu słuchu i mowy ( w ich części obwodowej oraz – przede wszystkim – mózgowej). One bowiem zapewniają prawidłowe rozumienie wypowiedzi słownych i ich tworzenie. Na stan mowy wpływa także sprawność intelektualna, przebyte doświadczenia oraz wzory mowy dostarczane przez środowisko, w którym dziecko wzrasta. Żeby zapewnić dziecku – w miarę jego możliwości – właściwy stan tych dyspozycji ( jeżeli nie ujawniły się defekty ograniczające rozwój dziecka i wymagające intensywnej interwencji specjalistycznej) warto zadbać o stymulację rozwoju mowy, tak aby dziecko nie posiadało w przyszłości opóźnień, wad i zaburzeń mowy, co mogłoby mieć niekorzystny wpływ na przyszły proces edukacyjny. Warto z przedszkolakiem podjąć następujące działania:
- Ćwiczenia słuchowe z wykorzystaniem bodźców niewerbalnych i dźwięków mowy;
- Ćwiczenia słuchu fonematycznego, których celem jest usprawnianie utożsamiania i różnicowania fonemów;
- Ćwiczenia słuchu prozodycznego, czyli wysłuchiwanie i różnicowanie akcentu, tempa, intonacji i czasu trwania głosek oraz realizacji melodii wypowiedzi;
- Ćwiczenia rozumienia wypowiedzi;
- Ćwiczenia pamięci słownej;
- Ćwiczenia rozwijające słownictwo ( czynne i bierne);
- Ćwiczenia w budowaniu poprawnych zdań i dłuższych wypowiedzi;
- Ćwiczenia oddechowe,
- Ćwiczenia głosowe;
- Ćwiczenia aparatu artykulacyjnego, w tym prawidłowego połykania, ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne: język, wargi, podniebienie miękkie i żuchwę, ćwiczenia świadomego kierowania ruchami narządów artykulacyjnych;
- Ćwiczenia artykulacyjne – ćwiczenia w utrwalaniu prawidłowej wymowy poszczególnych głosek.
Nie wszystkie ćwiczenia spośród wyżej wymienionych znajdują zastosowanie w zabawach z dzieckiem. Układ ćwiczeń, ich kolejność, zakres i nasilenie powinny być dobrane indywidualnie, w zależności od potrzeb określonych przez logopedę, po wnikliwym badaniu mowy. Także ustalony program może ulegać modyfikacji, wraz z postępami osiąganymi przez dziecko. Mogą zmieniać się proporcje ilościowe i intensywność ćwiczeń. Ważne, aby ćwiczenia wspomagające rozwój mowy były dla dzieci przyjemne, miały formę zabawy i były jednym ze sposobów spędzania czasu z bliskimi bądź czasu w przedszkolu. Cel tych ćwiczeń (pamiętając, że są to ćwiczenia usprawniające pewne umiejętności ) powinien być uświadomiony ( określony) i w miarę możliwości konsekwentnie realizowany. Co nie oznacza, że należy ściśle trzymać się wyznaczonego scenariusza, bo każde odejście od niego będzie porażką pedagogiczną terapeuty, czy opiekuna dziecka. Należy być elastycznym w swoich działaniach, pamiętając jednak o tym, że stymulowanie rozwoju mowy dziecka ma charakter celowy. Ważne jest także, aby ćwiczenia zawierające szereg zadań nie były zbyt trudne, bo zniechęcą dziecko do dalszej współpracy, ale nie mogą być też zbyt łatwe, bo będą dla dziecka nudne. Czas ich trwania powinien być dostosowany do wydolności i wieku dziecka. Z dziećmi młodszymi ćwiczenia trwają krótko, ale w miarę możliwości powtarzamy je kilka razy w ciągu dnia. Podobnie będzie w przypadku dzieci, które słabo koncentrują się na zadaniach. Ćwiczenia z dziećmi w wieku przedszkolnym wymagają systematyczności i wytrwałości, a oczekiwane efekty zostaną osiągnięte tylko wtedy, kiedy będą prowadzone codziennie i według kolejności ustalonej przez specjalistę. Warto również pamiętać, że oprócz wielu różnych pomocy: zabawek, loteryjek, książeczek, klocków itp., w miejscu zabaw i ćwiczeń powinno być zamocowane lustro, w którym dziecko będzie mogło obserwować twarz swoją i osoby prowadzącej ćwiczenia.
Opracowała: Aldona Nowicka
neurologopeda
